مقالات ایل محمود صالح بختیاری

محمود صالح (مم صالح)

 ایل بختیاری از مردمان ایرانی‌تبار و آریایی نژاد به‌شمار می‌آیند، که در جنوب غربی ایران، در استان‌های چهار محال و بختیاری، خوزستان، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و اصفهان سکونت دارند. بختیاری‌ها به گویش بختیاری که یکی از گویش‌های زبان لری است تکلم می‌کنند.ایل بختیاری از دو شاخه چهارلنگ و هفت‌لنگ تشکیل شده است، که چهارلنگ خود به ۵ باب و هفت‌لنگ به ۴ باب تقسیم می‌گردد و هر باب نیز از چندین طایفه تشکیل می‌شود.

طوایف ایل بختیاری
طوایف بختیاری شامل مجموعه‌ای از طایفه‌های ایل بختیاری است که در بخش‌های جنوب‌غربی، غرب و تا حدودی، جنوب ایران، زندگی می‌کنند. از نظر تقسیمات استانی، طایفه‌های ایل بختیاری، در استان‌های چهارمحال و بختیاری، شمال خوزستان، جنوب و جنوب‌شرقی لرستان، جنوب‌غربی و غرب اصفهان، شمال کهگیلویه و بویراحمدو بخش‌های کوچکی از مرکزی و ایلام پراکنده می‌باشند.ایل بختیاری به گویش بختیاری که یکی از گویش‌های زبان لری است تکلم می‌کنند.

ایل بختیاری دارای تقسیمات خاص طایفه‌ای است، که پیشینه آن به اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد و به‌عنوان نمودار اجتماعی ایل بختیاری شناخته می‌شود و بر پایه آن، طوایف بختیاری به دو شاخه هفت‌لنگ و چهارلنگ تقسیم می‌شوند.هر یک از این دو شاخه، به نوبه خود، از چند باب (بلوک) تشکیل شده و هر باب (باو)؛ از چند طایفه، هر طایفه؛ از چند تیره و هر تیره؛ از چند تش و هر تش؛ از چند) اولاد و هر اولاد نیز؛ از چندین خانوار، (که کر بوو نیز خوانده می‌شود) تشکیل‌شده است. خانوار کوچکترین بخش، در تقسیمات و ساختار اجتماعی ایل بختیاری محسوب می‌شود.

ایل بختیاری عبارت از دو شاخه چهارلنگ و هفت لنگ است که هر یک از دو ایل به تعدادی بزرگ طایفه تقسیم می‌شود و محمود صالح، بزرگترین و پُرجمعیت ترین باب ایل چهارلنگ می‌باشد. باب محمود صالح، در گویش بختیاری مم صالح خوانده می‌شود.

این طایفه دراواخرقرن دوازده هجری (درفاصله دوسلسهٔ افشار و زند)سبقهٔ ایرانمداری داشته وبعدازتصرف غرب، جنوب ومرکز ایران درمدت شش ماه حاکمیت بخش عمده‌ای کشورز را به رهبری , علیمردان خان چهارلنگدردست داشته‌است.

سردسیر ایل محمود صالح کمیتک و فریدن و گرمسیر آن گتوند، و جلگه سردشت که به نام این ایل، سردشت محمودصالح خوانده می‌شود، می‌باشد.

هر طایفه ایل محمودصالح در گذشته، هزار چابُک سوار نخبه و تیرانداز قابل داشت. بدان سان که علیمردان خان اورش بعد از شکست دادن عادل شاه افشار توانست، با اتکای به این نیرو، جنوب و غرب ایران را به تصرف درآورد و سودای پادشاهی بر سراسر ایران را بیابد.

ایل محمود صالح بر اساس طبقه‌بندی 'مهرزاد خرادآذر' در پژوهش سرگذشت ایل چهارلنگ، شامل ۲۴ تیره اصلی و مجزا رده‌بندی شده است (که به گفته او با توجه به تفاوت‌های تبارنامه‌ها، آنچه میان آنها مشترک است این شمار است) که تیره‌های مزبور شامل تعدادتقریبی ۵۸ شعبه که به گویش بختیاری تش خوانده می‌شود می‌باشد. اما در نمودارهای تقسیم‌بندی طوایف به غلط برخی تشها تیره محسوب شده و یا طی خلط‌های به وجود آمده در دسته‌بندی‌ها برخی تیره‌های مستقل به عنوان زیر مجموعه تیره‌های دیگر درج شده‌اند یا به حساب نیامده‌اند و یا آن‌که تیره‌های متعلق به طوایف دیگر چهارلنگ ولی خارج از محمودصالح بوده‌اند.

و از این حیث بر مبنای بررسی محقق مذکور تیره‌هایی که به قطع می‌توان آنها را تیره‌های اصلی محمود صالحشمرد، عبارت‌اند از:

اورش
ممزایی (مومزایی)
هارونی
آدگار
آل داوود
دره بالایی
کافعلی
جمال وند
هلیل
ایسپـَره
ممجلاردین
قلی
حونه باوا
گورویی
دودانگه
کُـتُـکی (کوتوکی)
بدرفته
چهاربُری
گـَشول
موزرمونی
باوا
اورک
نساروند
فرخ وند
آرپناهی