ماسک بیهوشی

اکسیژن تراپی چیست؟

اکسیژن گازی است که در هوایی که تنفس می‌کنیم، وجود دارد و برای حیات انسان لازم است. در واقع بدون اکسیژن نمی‌توانیم زنده بمانیم. برخی از افراد مبتلا به اختلالات تنفسی نمی‌توانند به طور طبیعی مقدار کافی اکسیژن دریافت کنند و در نتیجه غلظت بسیار کمی از گاز اکسیژن وارد دستگاه تنفسی‌شان می‌شود. این افراد به اکسیژن مکمل یا اکسیژن درمانی نیاز دارند. تغییر در رنگ پوست، گیجی، تعریق، سرفه یا خس‌خس سینه، ضربان قلب بالا، تنگی نفس و تنفس سریع از جمله علائم نشان‌دهنده عدم دریافت اکسیژن کافی است. کسانی که اکسیژن درمانی را انجام می‌دهند معمولا بهبود سطح انرژی، خواب و به طور کلی کیفیت زندگی بهتری را تجربه می‌کنند.

اکسین درمانی، درمانی است که اکسیژن اضافی برای تنفس در اختیار شما قرار می‌دهد و اکسیژن مکمل نیز نامیده می‌شود. این روش درمانی فقط با در اختیار داشتن نسخه پزشک قابل انجام است. غلظت اکسیژن و سرعت انتقال آن نیز با توجه به شرایط بیمار توسط پزشک مشخص خواهد شد چون غلظت بالای اکسیژن برای بدن مضر است و فرد را دچار مسمومیت می‌کند.  برخی از افراد برای مدت کوتاه و برخی برای مدت زمان زیادی به اکسیژن مکمل نیاز دارند. 

دستگا‌ه‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند به شما اکسیژن دهند. بعضی افراد از مخزن حاوی اکسیژن مایع یا گاز و بعضی دیگر از دستگاه اکسیژن‌ساز که اکسیژن موجود در هوا را غلیظ‌‌تر می‌سازد، استفاده می‌کنند. اکسیژن از طریق لوله یا سوند بینی (کانولا) و یا ماسک دریافت می‌شود.

ماسک اکسیژن

ماسک اکسیژن وسیله‌ای برای انتقال گاز اکسیژن تنفسی از یک مخزن ذخیره به ریه‌ها است. ماسک اکسیژن ممکن است فقط بینی و دهان و یا کل صورت را بپوشاند و با یک بند پلاستیکی از کنار گوش به پشت سر متصل می‌شود. این ماسک‌ها از پلاستیک، سیلیکون و یا کائوچو ساخته می‌شوند. نوع ساخت ماسک اکسیژن به گونه‌ای است که وزن کمی داشته باشد و در دو مدل بزرگسال و اطفال قابل تهیه است.

ماسک‌های اکسیژن پلاستیکی به دلیل یک‌بار مصرف بودن در درجه اول توسط ارائه‌دهندگان مراقبت‌های پزشکی استفاده می‌شوند، زیرا هزینه‌های مربوط به تمیز و ضدعفونی کردن و ریسک عفونت را کاهش می‌دهند. همچنین این ماسک شفاف است تا دکتر بتواند چهره بیمار را برای ارزیابی‌های پزشکی مشاهده کند.  تعداد زیادی از بیماران تحت عمل جراحی در برخی مراحل از ماسک اکسیژن استفاده می‌کنند. آن‌ها ممکن است از کانولای بینی (سوند نازال اکسیژن) استفاده کنند اما اکسیژنی که از این طریق منتقل می‌شود غلظت محدود‌تری دارد.

از این ماسک می‌توان برای رساندن اکسیژن از چگالی کم تا متوسط استفاده کرد. البته باید دقت داشته باشید که حین استفاده از این ماسک، جریان انتقال اکسیژن کمتر از 5 لیتر نباشد چون نباید هوای بازدم امکان بازگشت داشته باشد.

اولین ماسک اکسیژن مناسب و مدرن توسط یک دکتر ارمنی به نام دکتر آرتور بلبلیان در سال ۱۹۴۱ تهیه شد. این ماسک‌ها توسط خلبانان جنگ جهانی دوم و در بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار گرفت. سوپاپ‌های داخل این ماسک‌ها، جریان گاز به درون و بیرون ماسک را کنترل می‌کرد، بنابراین تنفس مجدد بازدم را به حداقل می‌رساند.

چه کسانی به اکسیژن درمانی نیاز دارند؟

اکسیژن درمانی برای کسانی تجویز می‌شود که به تنهایی قادر به دریافت اکسیژن کافی نیستند. علت این مشکل اغلب به دلیل شرایط ریه است که از جذب اکسیژن توسط ریه‌ها جلوگیری می‌کند. 

• بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)
• ذات‌الریه
• آسم
• دیسپلازی برونکوپولمونر (ریه‌های رشد نیافته در نوزادان)
• نارسایی قلب
• فیبروز سیستیک 
• آپنه خواب یا وقفه تنفسی
• بیماری ریه
• ترومای سیستم تنفسی

مزایا و معایب اکسیژن درمانی

اکسیژن درمانی برای کسانی که به طور مکرر سطح پایین اکسیژن را (صرف نظر از دلیل آن) تجربه می‌کنند بسیار مفید است. کسانی که اکسیژن درمانی را انجام می‌دهند معمولا بهبود سطح انرژی، خواب و به طور کلی کیفیت زندگی بهتری را تجربه می‌کنند. این درمان همچنین به رشد کودکانی که نارسایی مزمن ریوی دارند کمک می‌کند. کاهش و درمان مشکلاتی چوت سردرد، تحریک‌پذیری، خستگی و ورم قوزک پا از جمله مزایای اکسیژن درمانی است.

از جمله عوارض اکسیژن درمانی می‌توان به مسمومیت با اکسیژن، صدمات چشمی و آتلکتازی جذبی اشاره کرد.

انواع ماسک اکسیژن

هدف کلی اکسیژن درمانی حفظ اکسیژن‌رسانی کافی و در عین حال کاهش حجم کاری قلب و ریه‌ها است. طراحی ماسک می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر روی میزان اکسیژن دریافتی توسط بیمار داشته باشد. انتخاب بهترین ماسک اکسیژن به عوامل و فاکتورهای مختلفی بستگی دارد. 

اگرچه طراحی نقش مهمی در انتخاب مناسب‌ترین نوع ماسک دارد اما ارزیابی بالینی و نیازهای عملکردی در نهایت تصمیم‌ می‌گیرد که چه نوع ماسکی باید انتخاب و استفاده شود.

۱. ماسک ساده

این نوع ماسک برای رساندن اکسیژن با چگالی و غلظت کم به بیمارانی که با دهان تنفس می‌کنند موثرتر و بهتر از کانولای بینی است. در هنگام استفاده از این نوع ماسک جریان اکسیژن نباید کمتر از ۵ لیتر باشد چون باعث بازگشت هوای بازدم که دارای میزان زیادی دی‌اکسیدکربن است، می‌شود. استفاده از این نوع ماسک اکسیژن بسیار راحت است و بین ۶ تا ۱۰ لیتر در دقیقه با غلظتی بین ۳۰ تا ۶۰ درصد اکسیژن‌رسانی می‌کند. 

از معایب این ماسک باید به این اشاره کرد که برای استفاده طولانی مدت مناسب نیست، بر استخوان صورت فشار وارد می‌کند و در هنگام خوردن و آشامیدن باید آن را برداشت. 

۲. ماسک ذخیره‌کننده اکسیژن

این نوع ماسک دارای یک کیسه متصل به ماسک است که اکسیژن در آن ذخیره می‌شود و اکسیژن را با بالاترین غلظت ممکن به بیمار می‌رساند. از این ماسک برای بیماران ترومایی و مسمومیت با مونوکسید کربن استفاده می‌شود. استفاده از ماسک دارای کیسه نیاز به وجود تنفس خودبه‌خودی در بیمار دارد. از معایب این ماسک این است که برای استفاده طولانی مدت مناسب نیست، در هنگام خوردن و آشامیدن باید آن را از صورت برداشت، امکان نشتی در این نوع ماسک بالاست و همچنین امکان مسمومیت با اکسیژن وجود دارد. ماسک دخیره‌کننده اکسیژن دارای دو نوع است:

• ماسک با استنشاق مجدد بخشی از هوای بازدم

 به کمک این ماسک با تجویز ۶ تا ۱۰ لیتر در دقیقه می‌توان به میزان ۶۰ تا ۸۰ درصد از FiO2 (غلظت اکسیژن در مخلوط گازی) رسید. تقریبا کمی کمتر از نصف هوای بازدم به درون کیسه ذخیره‌کننده برمی‌گردد که هنوز غنی از اکسیژن بوده و حاوی مقدار کمی کربن‌دی‌اکسید است. برای اینکه بیمار حجم زیادی از هوای بازدمی را مجددا تنفس نکند باید جریان اکسیژن حداقل ۶ لیتر در دقیقه باشد. اگر مقدار زیادی از هوای بازدم درون کیسه جمع شود می‌تواند موجب افت درصد اکسیژن شود.

• ماسک بدون استنشاق مجدد هوای بازدمی

 این ماسک‌ها دارای یک کیسه دخیره‌کننده با دریچه یک‌طرفه هستند که اجازه ورود هوای بازدمی به داخل کیسه را نمی‌دهند. این نوع ماسک برای بیمارانی که به اکسیژن درمانی با غلظت بالا و مداوم نیاز دارند، مناسب است و مقدار قابل توجهی اکسیژن برای بیمار فراهم می‌کند. 

طراحی ماسک ذخیره‌کننده بدون استنشاق مجدد بر روی بینی به گونه‌ای است که از ورود اکسیژن به چشم بیمار جلوگیری می‌کند و نیاز به گیره بینی جداگانه ندارد. در زمان استفاده از این ماسک باید کیسه ذخیره‌کننده را در مدت دم مورد مشاهده قرار داد. به کمک این ماسک با تجویز ۶ تا ۱۵ لیتر در دقیقه می‌توان به میزان ۹۵ تا ۱۰۰ درصد از FiO2 (غلظت اکسیژن در مخلوط گازی) رسید. 

۳. سوند نازال اکسیژن (کانولای بینی)

استفاده از سوند نازال اکسیژن متداول‌ترین روش تجویز اکسیژن است. دو شاخک حدود 1/5 سانتی‌متری در مرکز یک لوله پلاستیکی یک‌بار مصرف واقع شده‌اند که در درون حفره‌های بینی قرار می‌گیرند. از این روش به طور گسترده برای اکسیژن‌رسانی به بیماران دچار هیپوکسی که به چگالی و غلظت کم تا متوسط اکسیژن نیاز دارند، استفاده می‌شود.

به کمک کانولای بینی با تجویز ۱ تا ۶ لیتر در دقیقه می‌توان به میزان ۲۴ تا ۴۴ درصد از FiO2 (غلظت اکسیژن در مخلوط گازی) رسید. برای بیمارانی که نیاز به اکسیژن‌رسانی با سرعت بیشتر از ۶ لیتر در دقیقه دارند، نمی‌توان از این روش استفاده کرد.

از مزایای این سوند نازال می‌شود به این اشاره کرد که سبک و ارزان است، استفاده از آن آسان است، در هنگام خوردن و آشامیدن نیازی به درآوردن آن نیست و مزاحمتی برای بیمار ایجاد نمی‌کند و در هنگام حرکت نیز قابل استفاده است. تحریک غشای مخاطی بینی در اثر خشک شدن در بیمارانی که به صورت طولانی مدت از سوند نازال اکسیژن استفاده می‌کنند، امری رایج و آزاردهنده است. 

۴. ماسک ونچوری

ماسک ونچوری یکی از لوازم مهم و پر استفاده در اکسیژن درمانی است و در زمان تجویز اکسیژن با جریان و غلظت بالا استفاده می‌شود. برای اکسیژن‌رسانی به بیماران دچار هیپوکسی حاد یا مزمن و همچنین افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه، از این ماسک استفاده می‌شود. 

ماسک ونچوری دقیق‌ترین روش برای تجویز چگالی و غلظت صحیح و کنترل‌شده اکسیژن است. به کمک این ماسک با تجویز ۲ تا ۱۴ لیتر در دقیقه می‌توان به میزان ۲۴ تا ۵۵ درصد از FiO2 (غلظت اکسیژن در مخلوط گازی) رسید. این ماسک به گونه‌ای طراحی شده که حجم ثابتی از هوا را با مقدار ثابتی از اکسیژن مخلوط کرده و به درون ریه‌ها می‌فرستد. 

در زمان استفاده از ماسک ونچوری به علت سرعت بالای جریان گاز همواره میزان ثاتبی از اکسیژن جریان داشته و هوای اضافی ناشی از تنفس بیمار همراه با دی‌اکسیدکربن به وسیله جریان سریع از زیر ماسک خارج می‌شود. در این نوع ماسک آداپتورهای قابل تعویضی وجود دارد که مقدار و میزان ثابتی از اکسیژن را با حجم ثابتی از هوا مخلوط کرده و به فرد بیمار می‌رساند و کنترل جریان را نیز بسیار راحت می‌کند. 

خرید ماسک اکسیژن

تهیه و داشتن ماسک اکسیژن برای بیمارستان‌ها، مراکز اورژانس و امداد رسانی فوری بسیار مهم است. زیرا این مراکز با افراد مختلفی مواجه می‌شوند که ممکن است به صورت آنی و لحظه‌ای دچار مشکل تنفس شوند. می‌دانیم که اگر اکسیژن حتی برای مدت زمان کوتاه به بدن انسان نرسد ممکن است موجب مرگ شود. ماسک اکسیژن می‌تواند به وسیله یک دستگاه اکسیژن‌رسان دوباره فرد را احیا کند.